Explainer: પ્રપોઝલથી લઈને પ્રેઝેન્ટેશન સુધી...કેવી રીતે તૈયાર કરવામાં આવે છે બજેટ? જાણો વિગતવાર માહિતી

બજેટ આગામી નાણાકીય વર્ષ (1 એપ્રિલથી 31 માર્ચ) માટે સરકારના અંદાજિત ખર્ચ અને આવકની યોજના રજૂ કરે છે. આવી સ્થિતિમાં બજેટ કેવી રીતે તૈયાર થાય છે તે જાણવું મહત્વપૂર્ણ બની જાય છે.

બજેટની પ્રક્રિયા દર વર્ષે ઓગસ્ટમાં શરૂ થાય છે. નાણા મંત્રાલય વિવિધ મંત્રાલયો, રાજ્યો, કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશો અને સ્વાયત્ત સંસ્થાઓને માર્ગદર્શિકા જારી કરે છે. આ સૂચનાઓ હેઠળ, વિભાગો પાસેથી તેમના અંદાજિત ખર્ચ અને આવકનું વિશ્લેષણ કરીને દરખાસ્તો માંગવામાં આવે છે.

દરખાસ્તો સબમિટ કર્યા પછી, સરકારી અધિકારીઓ તેમની કાળજીપૂર્વક સમીક્ષા કરે છે. તે સુનિશ્ચિત કરવામાં આવે છે કે તમામ દરખાસ્તો સરકારના વ્યાપક નાણાકીય માળખાને અનુરૂપ છે. મંજૂર ડેટા પછી નાણા મંત્રાલયને મોકલવામાં આવે છે, જે વિવિધ ક્ષેત્રો અને વિભાગો વચ્ચે આવકની ફાળવણી કરે છે.

જો ભંડોળની ફાળવણી અંગે કોઈ વિવાદ હોય તો તેને કેન્દ્રીય કેબિનેટ અથવા વડાપ્રધાનને મોકલવામાં આવે છે. ઉપરાંત, નાણા મંત્રાલયના આર્થિક બાબતો અને મહેસૂલ વિભાગ વિવિધ હિતધારકો જેમ કે ઉદ્યોગપતિઓ, ખેડૂતો, અર્થશાસ્ત્રીઓ અને વિદેશી રોકાણકારો સાથે પરામર્શ કરે છે. આ ચર્ચાઓનો હેતુ એ સુનિશ્ચિત કરવાનો છે કે બજેટ દેશના તમામ આર્થિક ક્ષેત્રોની જરૂરિયાતોને ધ્યાનમાં રાખીને તૈયાર કરવામાં આવે.

બજેટ તૈયાર કરવાની પ્રક્રિયામાં નાણામંત્રી વિવિધ ક્ષેત્રોના પ્રતિનિધિઓને મળે છે. આ બેઠકોમાં, રાજ્યના અધિકારીઓ, બેંકર્સ, કૃષિ સંગઠનો, અર્થશાસ્ત્રીઓ અને વેપાર સંગઠનો સાથે ચર્ચા કરવામાં આવે છે. આ બેઠકો સરકારને સમાજના વિવિધ વર્ગોની પ્રાથમિકતાઓ અને પડકારો વિશે મહત્વપૂર્ણ માહિતી પૂરી પાડે છે.

આ પરામર્શ અને વડા પ્રધાન સાથે ચર્ચા કર્યા પછી, નાણા પ્રધાન બજેટને અંતિમ સ્વરૂપ આપે છે. આ અંતિમ દસ્તાવેજ પ્રિન્ટિંગ માટે મોકલવામાં આવે છે. બજેટ છાપવાની પ્રક્રિયા હલવા સમારંભથી શરૂ થાય છે, જે એક પરંપરાગત ઘટના છે અને બજેટ પ્રક્રિયાનો એક મહત્વપૂર્ણ ભાગ છે.

1 ફેબ્રુઆરીએ સંસદમાં અંતિમ બજેટ રજૂ કરવામાં આવે છે. આ સમય દરમિયાન તેને સંસદમાં ચર્ચા અને ચર્ચા માટે મૂકવામાં આવે છે. બજેટની રજૂઆત પછી, સરકાર તેની જોગવાઈઓને લાગુ કરવા માટે જરૂરી પગલાં લે છે.