મોદીએ ઝટકો આપ્યો! એક સાથે 4-4 લગ્નો? જાણો કયા દેશો આપે છે બહુપત્નીત્વની પ્રથાને છૂટછાટ

Polygamy And Triple Talaq in Muslim Countries: ભારતના વડા પ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ સમાન નાગરિક સંહિતાની (Uniform Civil Code)હિમાયત કરીને રાજકીય વર્તુળોમાં નવી ચર્ચા શરૂ કરી છે. મોદીએ કહ્યું કે યુસીસીના મુદ્દે વિરોધ પક્ષો મુસ્લિમોને ગેરમાર્ગે દોરી રહ્યા છે. આપણે ધ્યાનમાં રાખવું જોઈએ કે બંધારણ પણ દેશના તમામ નાગરિકોને સમાન અધિકાર આપે છે. આવી સ્થિતિમાં ટ્રિપલ તલાક,  (Triple Talaq) ચાર-ચાર લગ્ન (Polygamy) જેવી ખરાબ પ્રથાઓ ખતમ થવી જોઈએ. PM મોદીએ ટાંક્યું હતું કે "મુસ્લિમ દેશોમાં પણ ટ્રિપલ તલાક પર પ્રતિબંધ છે, તો તે અહીં કેમ ન થઈ શકે. જો ઘરમાં એક સભ્ય માટે એક કાયદો અને બીજા માટે બીજો કાયદો હોય, તો શું ઘર ચાલી શકશે? 

હવે સવાલ એ થાય છે કે એવા કયા ઈસ્લામિક દેશો છે જ્યાં મુસ્લિમોને ચાર લગ્નની છૂટ છે અને કયા મુસ્લિમ દેશોમાં ટ્રિપલ તલાક પર પ્રતિબંધ છે? શું મુસ્લિમો માત્ર ભારતમાં જ વધુ બાળકો પેદા કરવા માટે બહુવિધ લગ્ન કરે છે? આવો આપણે અહીં આવા અનેક સવાલોના જવાબ જાણવાનો પ્રયાસ કરીએ.

57 મુસ્લિમ બહુમતી ધરાવતા દેશોએ આ પ્રથા પર પ્રતિબંધ મૂક્યો છે
ઇસ્લામ તેની શરૂઆતથી 150 થી વધુ દેશોમાં ફેલાયો છે. અહેવાલ મુજબ, 50 થી વધુ દેશોએ પોતાને ઇસ્લામિક દેશોના જૂથ OIC સાથે જોડ્યા છે અને ઘણાએ તેમના નામોમાં 'ઇસ્લામ' અથવા 'ઇસ્લામિક' ઉમેર્યું છે. OICનું પૂર્ણ સ્વરૂપ ઓર્ગેનાઈઝેશન ઓફ ઈસ્લામિક કોઓપરેશન છે, જેમાં અત્યાર સુધીમાં 57 દેશો સભ્ય બન્યા છે. તેના નેતાઓ દાવો કરે છે કે આ સંગઠન સંયુક્ત રાષ્ટ્ર પછી બીજી સૌથી મોટી આંતરસરકારી સંસ્થા છે, જેનો દરેક મુસ્લિમ બહુમતી દેશ એક ભાગ છે. ઈસ્લામ સંબંધિત કોઈપણ ચર્ચા OICમાં થાય છે અને સામાન્ય રીતે તમામ દેશો તેના નિર્ણયોને પોતાના અધિકારમાં લાગુ કરે છે.

કડક કાયદા ધરાવતા ઇસ્લામિક દેશોમાં પણ ટ્રિપલ તલાક પર પ્રતિબંધ
ટ્રિપલ તલાકની વાત કરીએ તો OICના મુખ્ય સભ્ય દેશોએ આ પ્રથા પર પ્રતિબંધ મૂક્યો છે. બાંગ્લાદેશ, મલેશિયા, અલ્જેરિયા, જોર્ડન, ઈરાક, બ્રુનેઈ, સંયુક્ત આરબ અમીરાત, ઈન્ડોનેશિયા, કુવૈત અને મોરોક્કો જેવા દેશો પણ મુસ્લિમ દેશોમાં સામેલ છે જેઓ આ પ્રથા સાથે અસંમત હતા અને તેના પર પ્રતિબંધ મૂક્યો હતો. રસપ્રદ વાત એ છે કે 1929માં આ પ્રથા પર પ્રતિબંધ મૂકનાર પ્રથમ દેશ ઇજિપ્ત હતો. ભારત સરકારે પણ આ પ્રથા પર પ્રતિબંધ મૂકવા માટે પગલાં લીધાં હતા.

અફઘાનિસ્તાન અને પાકિસ્તાન જેવા દેશોમાં પણ પ્રતિબંધો
ભારતમાં, 13 મે 2017 ના રોજ, તેના અંતિમ ચુકાદા પહેલાં સુનાવણી દરમિયાન, સુપ્રીમ કોર્ટે ત્વરિત ટ્રિપલ તલાકની પ્રક્રિયાને "લગ્ન-વિસર્જનનું સૌથી ખરાબ સ્વરૂપ" તરીકે વર્ણવ્યું હતું. કોર્ટ દ્વારા કહેવામાં આવ્યું હતું કે સાઉદી અરેબિયા, મોરોક્કો, અફઘાનિસ્તાન અને પાકિસ્તાન જેવા મુસ્લિમ બહુમતી ધરાવતા દેશોમાં પણ આ પ્રથા પર પ્રતિબંધ છે. ટ્રિપલ તલાક સિવાય બીજો મોટો મુદ્દો છે - ઇસ્લામમાં એક કરતાં વધુ લગ્ન અથવા ચાર લગ્ન. ભારતીય મુલ્લા-મૌલવીઓ કહે છે કે કોઈપણ મુસ્લિમ પુરુષ ચાર સ્ત્રીઓ સાથે લગ્ન કરી શકે છે, પરંતુ કોઈ સ્ત્રી ચાર પુરુષો સાથે લગ્ન કરી શકતી નથી. આવી સ્થિતિમાં મુસ્લિમ પુરૂષોએ એકથી વધુ લગ્ન કર્યા હોવાનો મામલો ખૂબ જ વિવાદાસ્પદ રહ્યો છે.

આ દેશોમાં બહુવિધ લગ્નની પ્રથા પર પ્રતિબંધ છે
તુર્કી અને ટ્યુનિશિયા જેવા ઘણા મુસ્લિમ દેશોમાં, જ્યાં બહુપત્નીત્વ પર પ્રતિબંધ છે, બીજા લગ્ન ઇજિપ્ત, સીરિયા, જોર્ડન, ઇરાક, યમન, મોરોક્કો, પાકિસ્તાન અને બાંગ્લાદેશમાં વહીવટ અથવા કોર્ટને આધીન છે. ભારતમાં કાયદા પંચે કાયદા મંત્રાલયને સુપરત કરેલા તેના અહેવાલમાં આ વાત કહી હતી, કાયદા પંચે કહ્યું હતું કે બીજા લગ્ન 'ઈસ્લામના સાચા કાયદાની ભાવના વિરુદ્ધ' છે. ઉપરાંત, ભારતમાં મુસ્લિમોનો કાયદો તેમને ચાર પત્નીઓ રાખવાની મંજૂરી આપે છે તે સામાન્ય સમજ ખોટી છે.

ઈસ્લામમાં ચાર-ચાર લગ્નની છૂટ છે
પરંપરાગત સુન્ની અને શિયા ઇસ્લામિક વૈવાહિક ન્યાયશાસ્ત્ર મુસ્લિમ પુરુષોને બહુવિધ સ્ત્રીઓ સાથે લગ્ન કરવાની મંજૂરી આપે છે, જે ભારતમાં બહુપત્નીત્વ તરીકે ઓળખાય છે. જામિયા મિલિયા ઈસ્લામિયા સાથે જોડાયેલા પ્રોફેસર જુનૈદ હરિસના જણાવ્યા અનુસાર, ઈસ્લામમાં એકથી વધુ લગ્નની છૂટ છે, પરંતુ તેને ન તો ફરજિયાત બનાવવામાં આવ્યું છે અને ન તો તેને પ્રોત્સાહન આપવાનું કહેવામાં આવ્યું છે, પરંતુ તેના માટે કેટલીક શરતો પણ રાખવામાં આવી છે. તે પુરુષ ચાર લગ્ન કરી શકે છે, જે તેની પત્નીઓ વચ્ચે ન્યાય કરી શકે છે અને તેમના અધિકારોને પૂર્ણ કરી શકે છે. તેઓ કહે છે કે ઇસ્લામ એ મંજૂરી આપતું નથી કે જે પણ આ સુવિધાનો દુરુપયોગ કરવા માંગે છે.

- શરિયા (કાયદા) અનુસાર, મુસ્લિમોને બહુપત્નીત્વ રાખવાની છૂટ છે. જો કે, એક પુરુષ ચાર પત્નીઓ તો જ રાખી શકે છે જો તેને અપરિણીત અનાથ છોકરીઓ સાથે અન્યાય થવાનો ડર હોય.
-  ભારતમાં મુસ્લિમ લગ્ન કાયદા અનુસાર, એક પુરુષ 4 પત્નીઓ રાખી શકે છે, પરંતુ એક મહિલા એક સમયે એક જ પતિ રાખી શકે છે.
-  ઈરાન અને પાકિસ્તાન જેવા દેશોમાં જો કોઈ પુરુષ ફરીથી લગ્ન કરવા ઈચ્છે છે તો તેણે તેની પહેલી પત્નીની પરવાનગી લેવી પડે છે અને પછી તેની પહેલી પત્નીની -  સંમતિનો કોર્ટનો પુરાવો બતાવવો પડે છે. મલેશિયામાં પુરુષને બીજા લગ્ન કરવા માટે તેની પત્ની અને સરકારી સત્તા બંનેની પરવાનગી લેવી પડે છે.

આ દેશોમાં બહુપત્નીત્વ પર પ્રતિબંધ છે
ઇજિપ્ત (1920)
સુદાન (1929)
અલ્જેરિયા
જોર્ડન (1951)
સીરિયા (1953)
મોરોક્કો (1958)
બાંગ્લાદેશ
ઇરાક (1959)
ઈરાન (1967, 1975)
કુવૈત
લેબનોન

સ્ત્રોત- oxfordislamicstudies.com

કયા દેશોમાં મુસ્લિમોને એક કરતાં વધુ લગ્નની મંજૂરી છે?
1. અફઘાનિસ્તાન
2. અલ્જેરિયા
3. પાકિસ્તાન
4. સંયુક્ત આરબ અમીરાત (UAE)
5. કેમરૂન

આ ઉપરાંત, ભારત, મલેશિયા, ફિલિપાઇન્સ અને સિંગાપોરની સરકારો બહુપત્નીત્વને માન્યતા આપે છે, પરંતુ માત્ર મુસ્લિમો માટે. ઑસ્ટ્રેલિયામાં, બહુપત્નીત્વ લગ્ન ગેરકાયદેસર છે, તેવી જ રીતે ઈંગ્લેન્ડ અને વેલ્સમાં કોઈપણ વ્યક્તિ માટે બહુપત્નીત્વ હોવું ગેરકાયદેસર છે.