દેવભૂમિ દ્વારકાના દરિયામાંથી મળેલી એ વસ્તું...જેણે ખોલ્યાં અનેક મોટા રહસ્યો, હવે આ વિંગનું સંશોધન શરૂ

જયદીપ લાખાણી/દેવભૂમિ દ્વારકા: ભારતીય પુરાતત્વ વિભાગ (ASI) એ દ્વારકા નજીક પાણીની અંદર સંશોધન શરૂ કર્યું છે, જે ભારતના દરિયાઈ પુરાતત્વ અભ્યાસમાં એક મહત્વપૂર્ણ પગલું છે. આ સંશોધન ASI ની નવી શરૂ થયેલી અંડરવોટર આર્કિયોલોજી વિંગ (UAW) નો એક ભાગ છે, જેને તાજેતરમાં દ્વારકા અને બેટ દ્વારકામાં ઓફશોર સર્વે અને તપાસ હાથ ધરવા માટે પુનર્જીવિત કરવામાં આવી છે.

ટીમના સભ્યો
આ ટીમે પ્રારંભિક તપાસ માટે ગોમતી ખાડી નજીકના વિસ્તારની ઓળખ કરી હતી. ટીમે વિસ્તારની બાથમેટ્રી અને પુરાતત્વીય રસના અન્ય અવશેષો સમજવા માટે ડાઇવ કર્યું. ASI ની પાણીની અંદરની તપાસમાં આટલા બધા પુરાતત્વવિદોએ સક્રિયપણે ભાગ લીધો હોય તેવું પ્રથમ વખત બન્યું છે.

ASI માં પ્રથમ વખત આ ટીમમાં નોંધપાત્ર સંખ્યામાં મહિલા પુરાતત્વવિદો અને સૌથી વધુ સંખ્યામાં પુરાતત્વવિદોનો સમાવેશ થાય છે, જેઓ પાણીની અંદર તપાસમાં સક્રિયપણે ભાગ લઈ રહ્યા છે.
અંડરવોટર આર્કિયોલોજી વિંગ (UAW). UAW 1980 ના દાયકાથી પાણીની અંદરના પુરાતત્વીય સંશોધનમાં મોખરે છે. 2001થી આ પાંખ બંગારામ ટાપુ (લક્ષદ્વીપ), મહાબલિપુરમ (તમિલનાડુ), દ્વારકા (ગુજરાત), લોકતક તળાવ (મણિપુર) અને એલિફન્ટા ટાપુ (મહારાષ્ટ્ર) જેવા સ્થળોએ સંશોધન કરી રહી છે. UAW ના પુરાતત્વવિદોએ પાણીની અંદરના સાંસ્કૃતિક વારસાના અભ્યાસ અને સંરક્ષણ માટે ભારતીય નૌકાદળ (IN) અને અન્ય સરકારી સંસ્થાઓ સાથે પણ સહયોગ કર્યો છે.

અગાઉના સંશોધનો
અગાઉ અંડરવોટર આર્કિયોલોજી વિંગે દ્વારકામાં 2005 થી 2007 દરમિયાન ઓફશોર અને ઓનશોર ખોદકામ કર્યું હતું. નીચા ભરતી દરમિયાન દરિયાકાંઠાના વિસ્તારોની તપાસ કરવામાં આવી હતી જ્યાં શિલ્પો અને પથ્થરના લંગર મળી આવ્યા હતા. તે સંશોધનોના આધારે પાણીની અંદર ખોદકામ કરવામાં આવ્યું હતું.

મહત્વ
હાલની પાણીની તપાસ ASI ના ભારતના સમૃદ્ધ અંડરવોટર સાંસ્કૃતિક વારસાની સુરક્ષા માટેના મિશનમાં એક મહત્વપૂર્ણ પગલું છે. આ સંશોધન દ્વારકાના ઇતિહાસ અને સંસ્કૃતિ વિશે નવી માહિતી પ્રદાન કરશે અને ભારતના દરિયાઈ પુરાતત્વ વારસાને સમજવામાં મદદ કરશે.