ગુજરાતનો દરિયો 700 કિલોમીટર જમીન ગળી ગયો! કાંઠે આવી રહી છે મોટી તબાહી

Survey Of India : આપણે ગુજરાતીઓ દેશમાં સૌથી લાંબો 1600 કિલોમીટરનો દરિયો હોવાનો ગર્વ લેતા હોઈએ છીએ. પરંતું ગુજરાતના દરિયાકાંઠાના લઈને એક એવી ખબર આવી છે કે તેમાં ગર્વ લેવું કે ટેન્શન લેવું. સરવે ઓફ ઈન્ડિયાએ નવી ટેકનોલોજી સાથે સમગ્ર દેશનો દરિયાકાંઠો માપી નવા આંકડા જાહેર કર્યા છે, જે મુજબ ગુજરાતનો દરિયાકાંઠો હવે 1600 કિમીથી વધીને હવે 2300 કિમી થયો છે. ગુજરાતનો દરિયાકાંઠો ભલે વધુ લાંબો થયો હોય, પરંતું હકીકત એ છે કે, દરિયો આપણી 700 કિલોમીટર જમીન ગળી ગયો. જે મોટું સંકટ છે. 

દરિયાઈ તાપમાનમાં વધારો થવાને કારણે ગુજરાતનો 1,617 કિમીનો દરિયાકિનારો ઝડપથી ક્ષીણ થઈ રહ્યો છે, જે 45.8% અને ગામડાઓને અસર કરે છે. અમદાવાદ, સુરત અને ભરૂચ જેવા મુખ્ય વિસ્તારો પ્રભાવિત છે. ભાસ્કરાચાર્ય રાષ્ટ્રીય સંસ્થાનો અભ્યાસ (1978-2020) કચ્છના દરિયાને સૌથી વધુ ધોવાણ સાથે દર્શાવે છે. હોટ સ્પોટમાં કચ્છના અખાત અને વલસાડનો સમાવેશ થાય છે, જેમાં 1998 થી ઉચ્ચ ધોવાણ દર છે. ખંભાત પ્રદેશમાં વાર્ષિક પરિવર્તન દર નોંધપાત્ર રીતે ઊંચો છે.

40 વર્ષના અભ્યાસમાં બહાર આવ્યું છે કે ગુજરાતનો દરિયાકિનારો ભયજનક દરે અદ્રશ્ય થઈ રહ્યો છે. ખંભાતના અખાતથી કચ્છના અખાત સુધી, સૌરાષ્ટ્રના દરિયાકાંઠેથી દક્ષિણ ગુજરાતના દરિયાકાંઠે, એક સમયના સ્થિર કિનારાઓ હવે ઝડપથી ક્ષીણ થઈ રહ્યા છે. 16 દરિયાકાંઠાના જિલ્લાઓમાંથી 10 જિલ્લા નોંધપાત્ર ધોવાણ સાથે ઝઝૂમી રહ્યા છે, જે રાજ્યના દરિયાકાંઠાના લગભગ 45.8%ને અસર કરે છે.

અમદાવાદ, સુરત અને ભરૂચ જેવા જિલ્લાઓમાં, કાંઠાના 30 મીટરની અંદર ધોવાણ થઈ રહ્યું છે. આ ઝડપી ધોવાણ માટે દરિયાની સપાટીના તાપમાનમાં વધારો જવાબદાર છે. ભાસ્કરાચાર્ય નેશનલ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ફોર સ્પેસના સંશોધકો દ્વારા 2021 માં, માહી નદીના વિસ્તારની નજીકના ખંભાત દરિયાકિનારાએ 40 વર્ષોમાં 113.9m થી 831.4m સુધી દરિયાકિનારાના ફેરફારોમાં નાટ્યાત્મક વધારો નોંધાવ્યો હતો, જેમાં વાર્ષિક ફેરફાર દર 39.76m હતો. એપ્લિકેશન અને જીઓઇન્ફોર્મેટિક્સ (BISAG-N).

ગુજરાતનો દરિયાકિનારો 1,617 કિમીમાં ફેલાયેલો છે, જે 13 દરિયાકાંઠાના જિલ્લાઓ અને 35 તાલુકાઓને સ્પર્શે છે, જે તેને દેશનો સૌથી લાંબો બનાવે છે. કચ્છ જિલ્લામાં સૌથી વધુ ધોવાણ થયું છે, ત્યારબાદ જામનગર, ભરૂચ અને વલસાડનો ક્રમ આવે છે. 1,600 કિલોમીટરના દરિયાકાંઠામાંથી, 703.6 કિલોમીટરનો વિસ્તાર ધોવાઈ રહ્યો છે. "દક્ષિણ ગુજરાતમાં, અંદાજે 83.06% દરિયાકાંઠો ધોવાઈ રહ્યો છે, 10.15% સ્થિર છે અને 6.78% જમીન મેળવી રહ્યો છે; નાશ પામતા દરિયાકાંઠાની લંબાઈ સ્થિર અને વધતા દરિયાકાંઠા કરતા વધારે છે. આ ધોવાણ સુરત જિલ્લાના દાંડીથી વિસ્તરે છે. વલસાડ જિલ્લાના ઉમરગામ સુધી," BISAG-N ના સંશોધકો કૃણાલ પટેલ, રાજમલ જૈન, માણિક કાલુબર્મે અને તુષારકુમાર ભટ્ટ દ્વારા અભ્યાસમાં જણાવાયું છે.

તેમના અભ્યાસમાં 1978-2020ના સેટેલાઇટ ડેટાનું વિશ્લેષણ કરવામાં આવ્યું હતું, જે દર્શાવે છે કે કચ્છ અને જામનગરમાં સૌથી વધુ ધોવાણ થયું હતું, જેમાં અનુક્રમે 130m અને 64mથી વધુનું ધોવાણ થયું હતું. 

• BISAG અભ્યાસે દરિયાકાંઠાના પરિવર્તન દરના આધારે ધોવાણને વર્ગીકૃત કર્યું
• 300m કરતાં ઓછા માટે નીચું
• 100-500m માટે મધ્યમ અને 1km કરતાં વધુ માટે ઊંચું.

સંશોધનમાં ગુજરાતના દરિયાકાંઠે વધતા દરિયાઈ સપાટીના તાપમાન (SST)ને ધોવાણને વેગ આપવાના મુખ્ય પરિબળ તરીકે જોડવામાં આવ્યું છે. 1860-2020 ના ડેટાએ કચ્છના અખાત, ખંભાતના અખાત અને સૌરાષ્ટ્રના દરિયાકાંઠે ધીમે ધીમે SST વધારો દર્શાવ્યો હતો, જેમાં ખંભાતના અખાતમાં સૌથી વધુ 1.5 °C નો વધારો જોવા મળ્યો હતો, ત્યારબાદ સૌરાષ્ટ્રનો કાંઠો (1.0°C) અને તે પછી કચ્છનો અખાત (0.75°C).

"જામનગર જિલ્લામાં સૌથી વધુ ધોવાણ થયું હતું, જે 1978-1998ની સરખામણીમાં 1998-2020 દરમિયાન લગભગ 2.5 ગણું વધુ હતું," અભ્યાસમાં જોવા મળ્યું હતું. "સુરત 1.24 ગણા અને વલસાડ 1.17 ગણા સાથે બીજા ક્રમે છે."