ऑक्टोबरमध्ये इतका पाऊस का पडतोय?

देशभरात मुसळधार पावसाने (Rain) कहर सुरूच ठेवला आहे. विशेषत: उत्तर भारतात गेल्या दोन दिवसांपासून सुरू असलेल्या संततधार पावसामुळे जनजीवन विस्कळीत झाले आहे. दिल्ली-एनसीआरमध्ये (Delhi NCR) या पावसामुळे लोकांना मोठ्या अडचणींचा सामना करावा लागत आहे. दसऱ्यानंतरही जवळपास संपूर्ण देशात पाऊस पडत असल्याचे क्वचितच दिसून आले आहे. मात्र, यंदा मान्सूनचा (monsoon) हंगाम संपल्यानंतरही काही भाग वगळता भारतातील बहुतांश भागात पाऊस सुरूच आहे. तर काही ठिकाणी अतिवृष्टीचा अंदाज वर्तवण्यात आला आहे.

पण यावर्षी ऑक्टोबरमध्ये (october) इतका पाऊस का पडतोय? असा प्रश्न सर्वांनाच पडला आहे. भारतातील मान्सून (monsoon) साधारणपणे ऑगस्टपर्यंत पूर्णपणे व्यापला जाईल असे मानले जाते. यानंतर, सप्टेंबरच्या मध्यात त्याच्या परतीची प्रक्रिया देखील सुरू होते. राजस्थानमधून (october) मान्सून (monsoon) परतीची तारीख 17 सप्टेंबरपासून मानली जाते. या कालावधीत, पाऊस संपल्यानंतर, आर्द्रतेत घट नोंदवली जाते आणि देशाच्या उत्तर-पश्चिम भागांमध्ये हळूहळू पाऊस कमी होत जातो. सर्वसाधारणपणे, संपूर्ण भारतात मान्सूनची माघार 15 ऑक्टोबरपर्यंत पूर्ण झाली पाहिजे. म्हणजेच या वेळेपर्यंत संपूर्ण भारतातील पावसाळा संपतो.

मात्र, यंदा ऑक्टोबरमध्येही जोरदार पाऊस सुरूच आहे. गेल्या वर्षीही देशाच्या काही भागात हीच परिस्थिती होती. मात्र त्यावेळीही मान्सूनची उशीरा माघार हेच एकच कारण होते.  हवामान खात्याने (IMD) दिलेल्या माहितीनुसार, यंदा मान्सूनचे अनेक ठिकाणी उशिरा आगमन झाले. त्यामुळे सप्टेंबरपर्यंत देशाच्या पश्चिम भागात मान्सून सक्रिय राहिला. याचा मान्सून परतण्याच्या प्रक्रियेवर परिणाम झाला आहे.

दरम्यान, राजस्थान, हरियाणा, पंजाब, दिल्ली आणि पश्चिम उत्तर प्रदेशमधून नैऋत्य मान्सूनच्या परतीची प्रक्रिया सुरू असतानाच बंगालच्या उपसागरावर कमी दाबाचे क्षेत्र तयार झाले आहे. त्यामुळे चक्रीवादळ निर्माण होण्याची शक्यता आहे. यामुळे नैऋत्य मोसमी पाऊस पूर्णपणे परतण्याऐवजी थांबून राहिला आहे. त्यामुळेच राजस्थान, हरियाणा, दिल्ली-एनसीआर, पूर्व गुजरात आणि मुंबईत अजूनही मुसळधार पाऊस सुरू आहे. याशिवाय ईशान्य भारत, पश्चिम बंगाल, बिहार, झारखंड, छत्तीसगड, मध्य प्रदेश आणि तेलंगणामध्येही मान्सूनच्या माघारीची प्रक्रिया थांबली असून येथे मुसळधार पाऊस सुरू आहे.

सध्या देशातील हवामान प्रणाली कशी आहे?

स्कायमेटच्यावृत्तानुसार, किनारी आंध्र प्रदेश आणि लगतच्या भागात चक्रीवादळाचे परिवलन कायम आहे. चक्रीवादळ परिवलन पासून वायव्य उत्तर प्रदेश पर्यंत तेलंगणा, विदर्भ, पश्चिम मध्य प्रदेश आणि पश्चिम उत्तर प्रदेश पर्यंत पसरत आहे. दक्षिण बंगालच्या मध्य उपसागरावर चक्रीवादळाचे परिवलन कायम आहे. गुजरात प्रदेश आणि लगतच्या भागात चक्रीवादळाचे परिवलन कायम आहे. गुजरात आणि लगतच्या भागातून राजस्थान आणि हरियाणामार्गे पंजाबपर्यंत पसरत आहे.

दरम्यान, उत्तर भारतात मान्सूनच्या पावसाचा प्रभाव मंगळवारपर्यंत कायम राहू शकतो. म्हणजेच पुढील दोन दिवस उत्तर प्रदेश आणि उत्तराखंडच्या अनेक भागात पाऊस सुरू राहू शकतो. याशिवाय, पंजाब, हरियाणा, हिमाचल, जम्मू, दिल्ली-एनसीआर आणि उत्तर राजस्थानमध्येही 10 ते 12 ऑक्टोबरपर्यंत पावसाचा हाच टप्पा सुरू राहू शकतो.

उत्तर भारताप्रमाणेच येत्या आठवड्यात मान्सूनचा पाऊस मध्य भारतातून निघणार आहे. या आठवड्याच्या अखेरीस गुजरात, महाराष्ट्र, मध्य प्रदेश आणि छत्तीसगडमध्ये पाऊस थांबेल. 15 ऑक्टोबरपूर्वीही मध्य भारतात  फारच कमी पाऊस पडेल.

ऑक्टोबरच्या सुरुवातीलाच मान्सूनने पूर्व भारतात कहर केला होता. ऑक्टोबरच्या मध्यापर्यंत या प्रदेशातही पावसात लक्षणीय घट होईल.  15 ऑक्टोबरपर्यंत पूर्व भारतातील कमी दाबाचे क्षेत्र संपेल. यामुळे बिहार, झारखंड, ओडिशा आणि पश्चिम बंगालमधून मान्सून निघून जाईल. 

तर दक्षिण भारतात तामिळनाडू आणि आंध्र प्रदेशमध्ये या आठवड्यापर्यंत पाऊस सुरूच होता. कर्नाटक आणि केरळमध्येही 8 ऑक्टोबरपर्यंत पाऊस सुरूच होता. त्यामुळे दक्षिणेकडील राज्यांना पावसापासून फारसा दिलासा मिळणार नसल्याचे मानले जात आहे. आंध्र प्रदेशजवळ चक्रीवादळाची स्थिती निर्माण झाल्यामुळे येथेही मान्सून परतण्यास उशीर झाला आहे. आता पुढच्या आठवड्यातही तामिळनाडूपासून आंध्र प्रदेश, तेलंगणा आणि कर्नाटकातील काही भागात जोरदार पावसाची शक्यता आहे.