लॉकडाऊनमध्ये प्रदूषणात इतकी मोठी घट

मुंबई : एप्रिलमध्ये जेव्हा लॉकडाऊनचे काटेकोरपणे भारतात पालन केले जात होते तेव्हा अशा गोष्टी चर्चेत आल्या होत्या की जालंधर आणि सहारनपूर येथून हिमालयीन परिसरदेखील दिसू लागले. नासाच्या अभ्यासानुसार असे दिसून आले आहे की, जागतिक पातळीवर वातावरणातील नायट्रोजन डायऑक्साइड फेब्रुवारीपर्यंत 20 ते 25 टक्क्यांनी कमी झाला आहे.

अमेरिकेची अंतराळ संस्था नासाने वायू प्रदूषणाचा अभ्यास करण्यासाठी संगणक-आधारित मॉड्यूलची आखणी केली. कोविड-19 मुळे लॉकडाउन लागू झाले नसते तर त्या महिन्यांत वातावरण कसे असते हे यावर आधारित होते. "आम्हाला हे माहित होते की लॉकडाऊनमुळे हवेची गुणवत्ता सुधारेल," नासाच्या युनिव्हर्सिटी स्पेस रिसर्च असोसिएशन (यूएसआरए) चे तज्ञ क्रिस्तोफर केलर यांनी हे म्हटलं आहे.

सध्याची वातावरणीय परिस्थिती 2019 आणि 2018 च्या परिस्थितीशी तुलना करीत नाही, कारण अगदी थोडासा फरकही प्रदूषणाच्या पातळीत महत्त्वपूर्ण बदल आणतो. तज्ञांनी विशेष मॉड्यूल डिझाइन केले. त्याचे विश्लेषण नासा सेंटर फॉर क्लायमेट सिम्युलेशन येथे केले गेले. याचा परिणाम धक्कादायक होता. गेल्या दशकांपासून क्लीन एअर नियमांतर्गत नायट्रोजन डाय ऑक्साईडची पातळी कमी करण्यासाठी अनेक देश कौतुकास्पद प्रयत्न करीत आहेत, परंतु परिणाम असे दर्शवित आहेत की मानववंशिक कारणास्तव वातावरण अद्याप प्रदूषित होत आहे.'

वुहानवर विशेष नजर

अभ्यासाच्या मध्यभागी नासाने चीनचे वुहानही ठेवले. तिथे कोरोनाचा पहिला रुग्ण आढळला होता. कडक लॉकडाउन लागू केल्यानंतर वुहानला प्रथम वातावरणात नायट्रोजन डाय ऑक्साईडची घट दिसून आली. तेथे नायट्रोजन डायऑक्साईडची उपस्थिती 60 टक्क्यांनी कमी झाली. त्याचप्रमाणे दुसर्‍या क्रमांकाचा सर्वाधिक परिणाम झालेल्या इटलीतील लोमाबर्डी येथील मिलाननेही नायट्रोजन डाय ऑक्साईड उत्सर्जनात 60 टक्क्यांनी घट केली. अमेरिकेतील न्यूयॉर्कमध्ये प्रदूषणाची पातळी 45 टक्क्यांनी घसरली.

भारतात 24-50 टक्के प्रदूषण कमी

केंद्रीय प्रदूषण नियंत्रण मंडळाच्या (सीपीसीबी) मते, गेल्या वर्षीच्या तुलनेत यंदा मार्चच्या प्रारंभी भारतात प्रदूषण 24 टक्क्यांनी घटले आहे. देशव्यापी लॉकडाऊननंतर प्रदूषण सुमारे 50 टक्क्यांनी कमी झाले.

संशोधकांनी 46 देशांमधील डेटा गोळा केला. 5,756 साइटचे भौतिक निरीक्षण केले गेले. या ठिकाणी वातावरणीय परिस्थितीविषयी तासानुसार डेटा गोळा केला गेला. 61 पैकी 50 शहरांमध्ये नायट्रोजन डाय ऑक्साईड 20 ते 25 टक्क्यांनी कमी झाला. एप्रिलमध्ये लॉकडाऊन दरम्यान सहारनपूर येथून उत्तराखंडचे पर्वत दिसत होते.