Todays History : पत्नीचे दागिने विकून तयार केला सिनेमा; भारतातील चित्रपटसृष्टीच्या जनकाची अनोखी कहाणी

आज आपण भारतीय चित्रपटसृष्टीचे जनक दादासाहेब फाळके यांच्याबद्दल बोलत आहोत. हिंदी चित्रपटसृष्टीत रस असणारा असा कोणी नसेल ज्याने दादासाहेब फाळके यांचे नाव ऐकले नसेल. आज दादासाहेब फाळके यांची पुण्यतिथी आहे. 16 फेब्रुवारी 1944 रोजी त्यांनी चित्रपटसृष्टीला एकटे सोडले असले तरी, त्यांनी पेटवलेली ज्योत अजूनही अनेक लोकांच्या हृदयात तेवत आहे.

आजही चित्रपट दिग्दर्शक त्यांच्याकडून प्रेरणा घेत चित्रपट बनवतात. चित्रपटसृष्टीत त्यांचे नाव मोठ्या आदराने घेतले जाते. दादासाहेब फाळके यांनी भारतीय चित्रपटसृष्टीचा पाया रचला.

पत्नीचे दागिने पणाला लावले

चित्रपटसृष्टीची त्यांची आवड इतकी होती की त्यांनी चित्रपट बनवण्यासाठी आपल्या पत्नीचे दागिनेही पणाला लावले. त्याच्या चित्रपटातील नायिकेच्या शोधात तो रेड लाईट एरियामध्येही पोहोचला. अनेक अडचणी असूनही, दादासाहेब फाळके यांनी चित्रपट बनवण्यास होकार दिला. 'राजा हरिश्चंद्र' या त्यांच्या पहिल्या मूकपटानंतर, त्यांनी 'भस्मासुर मोहिनी' आणि 'सावित्री' हे आणखी दोन पौराणिक चित्रपट बनवले.

भारतातील पहिला चित्रपट 'राजा हरिश्चंद्र' ची निर्मिती

दादासाहेब फाळके यांना 'द लाईफ ऑफ क्राइस्ट' पाहिल्यानंतर हा चित्रपट बनवण्याची कल्पना सुचली. या चित्रपटाचा त्यांच्यावर इतका खोलवर परिणाम झाला की त्यांनी चित्रपट बनवण्याचा निर्णय घेतला. हे काम इतके सोपे नव्हते, म्हणून चित्रपट निर्मितीची गुंतागुंत शिकण्यासाठी तो दिवसातून चार ते पाच तास चित्रपट पाहत असे. त्यांच्या पहिल्या चित्रपटाचे बजेट 15 हजार रुपये होते. ज्यासाठी त्यांनी सर्वस्व पणाला लावले होते.

आयुष्यभराची जमापुंजी गुंतवली 

ज्या वेळी त्यांनी चित्रपट बनवण्याचा विचार केला, त्या वेळी चित्रपट निर्मितीसाठी आवश्यक उपकरणे फक्त इंग्लंडमध्ये उपलब्ध होती. दादासाहेब फाळके यांनी इंग्लंडला जाण्यासाठी त्यांची सर्व बचत गुंतवली. त्याला पहिला चित्रपट बनवण्यासाठी सुमारे 6 महिने लागले. दादासाहेबांचा शेवटचा मूकपट 'सेतुबंधन' होता.

 दादासाहेब फाळके पुरस्कार 

भारतात त्यांच्या सन्मानार्थ दादासाहेब फाळके पुरस्कार दिला जातो. हा पुरस्कार 1969 पासून दिला जाऊ लागला. देविका राणी यांना पहिल्यांदाच हा पुरस्कार देण्यात आला. दादासाहेबांचे खरे नाव धुंडिराज गोविंद फाळके होते. त्यांचा जन्म 30 एप्रिल 1870 रोजी नाशिकमधील त्र्यंबकेश्वर येथे एका मराठी ब्राह्मण कुटुंबात झाला.

त्यांचे वडील गोविंद सदाशिव फाळके हे संस्कृतचे विद्वान आणि मंदिराचे पुजारी होते. 1913 मध्ये त्यांनी 'राजा हरिश्चंद्र' नावाचा पहिला पूर्ण लांबीचा चित्रपट बनवला. दादासाहेब केवळ दिग्दर्शक नव्हते तर एक प्रसिद्ध निर्माते आणि पटकथा लेखक देखील होते. 16 फेब्रुवारी 1944 रोजी दादासाहेबांनी या जगाचा निरोप घेतला.