भारतात 'इतक्या' टक्के लोकांना पित्ताशयातील खड्यांचा त्रास, वेळीच उपचार करणं गरजेचं

Gallbladder stones Cases in India: काही आरोग्यविषयक समस्या अशा असतात की त्या आपल्या शरीरात शांतपणे विकसित होतात आणि त्या गंभीर टप्प्यात पोहोचेपर्यंत आपल्याला त्याची कल्पना सुध्दा येत नाही. त्यापैकीच एक समस्या म्हणजे पित्ताशयातील खडे, ही एक अशी स्थिती आहे जी जगभरातील लाखो लोकांना प्रभावित करते. भारतात सुमारे 6% लोकांना पित्ताशयातील खड्यांचा त्रास आहे, ज्यात स्त्रियांचे प्रमाण अधिक आहे. वेळीच उपचार न केल्यास पित्ताशयातील खड्यांची समस्या गंभीर रुप धारण करु शकते. या समस्येवर वेळीच उपचार करणे गरजेचे आहे. 

मुंबईतील सल्लागार बॅरिएट्रिक आणि लॅप्रोस्कोपिक सर्जन डॉ. अपर्णा गोविल भास्कर म्हणाल्या की, ओटीपोटाच्या उजव्या बाजूला यकृताच्या अगदी खाली, एक लहान नाशपातीच्या आकाराचा अवयव असतो ज्याला पित्ताशय म्हणतात. सामान्य भाषेत त्याला पित्ताशयाची पिशवी सुद्धा म्हणतात. त्यात पित्त नावाचा एक पाचक द्रव असतो जो आपल्या लहान आतड्यात सोडला जातो, जे अन्न पचण्यास मदत करते. कधीकधी पित्ताशयात खडे तयार होतात ज्याला पित्ताशयाचे खडे म्हणतात. काही व्यक्तींना कोणतीही लक्षणे नसताना पित्ताचे खडे असू शकतात, तर काहींना त्रासदायक वेदना आणि गुंतागुंत होऊ शकतात.

पित्तनलिकेमध्ये खडा अडकल्याने तिच्या बाजूचे स्नायू जोरात आकुंचित होतात. हा दगड पित्ताशयातून पित्त सोडणाऱ्या वाहिनीला अडथळा आणतो तेव्हा ओटीपोटात तीव्र वेदना होऊ शकते. अशावेळी आपत्कालीन वैद्यकीय मदतीची आवश्यकता भासू शकते. शिवाय, पित्ताशयावर वारंवार होणारे हल्ले या अवयवाचे नुकसान करू शकतात आणि पित्त मूत्राशय (तीव्र पित्ताशयाचा दाह) आणि पित्त नलिका (पित्ताशयाचा दाह) यामध्ये संसर्ग होण्याचा धोका वाढु शकतो. लहान खडे या बाबतीत मोठ्या दगडांपेक्षा अधिक धोकादायक असू शकतात कारण त्यांच्यात निसटण्याची आणि पित्त नलिकामध्ये अडथळा निर्माण करण्याची प्रवृत्ती अधिक असते.

अवरोधक कावीळ

पित्ताशयातील खड्यांमुळे पित्त नलिकेत अडथळे निर्माण होऊन अवरोधक कावीळची समस्या निर्माण होऊ शकते, ही स्थिती त्वचा आणि डोळे पिवळसर होणे, यकृताच्या कार्यातील बिघाड दर्शविते. दीर्घकालीन पित्त नलिकेतील अडथळा हा यकृताच्या नुकसानास कारणीभूत ठरू शकतो आणि लिव्हर सिरोसिससारखी गुंतागुंत होण्याचा धोका वाढवू शकतो.

पित्ताशयातील खडे आणि स्वादुपिंडाचा दाह

उपचार न केलेले पित्ताशयातील खडे अधिक गंभीर आरोग्य समस्या निर्माण करतात.  ज्यात पित्ताशयाचे खडे, स्वादुपिंडाचा दाह यांचा समावेश असतो. स्वादुपिंडाचा दाह तेव्हा होतो जेव्हा पित्ताशयाचे खडे स्वादुपिंडाच्या नलिका अवरोधित करतात, ज्यामुळे स्वादुपिंडाची जळजळ होते. या स्थितीमुळे ओटीपोटात तीव्र वेदना, मळमळ, उलट्या आणि गंभीर प्रकरणांमध्ये अवयव निकामी होऊ शकतात आणि काहीवेळेस ही स्थिती जीवघेणी ठरु शकते. गॅलस्टोन पॅन्क्रियाटायटीसला त्वरित वैद्यकीय मदतीची आवश्यकता असते आणि योग्य काळजी आणि उपचारांसाठी हॉस्पिटलायझेशनची आवश्यकता भासू शकते.

पित्त मूत्राशय पचनास मदत करण्यासाठी पित्त संचयित करण्यात आणि  ते सोडण्याची महत्त्वाची भूमिका बजावते, परंतु त्याच्या अनुपस्थितीमुळे सामान्यत: कोणत्याही मोठ्या पचन समस्या उद्भवत नाहीत. रोगग्रस्त पित्ताशय काढून टाकण्याचा निर्णय उपचार न केलेल्या पित्ताशयाच्या दगडांच्या संभाव्य जोखमीवर आधारित आहे, ज्यामुळे गंभीर वेदना, जळजळ आणि पित्ताशयातील खडे स्वादुपिंडाचा दाह यासारख्या जीवघेण्या गुंतागुंत होऊ शकतात.

डॉ. भास्कर म्हणतात की, मी वैयक्तिक काळजी आणि माहितीपूर्ण निर्णय घेण्याच्या महत्त्वावर भर देते. अनेक पित्ताचे खडे किंवा गुंतागुंत होण्याचा धोका असलेल्या रुग्णांसाठी, पित्ताशय शस्त्रक्रियेने काढून टाकणे (पित्तदोष) हा बहुतेक वेळा सर्वात प्रभावी आणि सुरक्षित उपचार असतो. हे लक्षात घेण्यासारखे आहे की पित्ताशयाच्या दगडांशी संबंधित लक्षणे अनपेक्षितपणे प्रकट होऊ शकतात आणि या दगडांमध्ये कोणत्याही वेळी गुंतागुंत होण्याची क्षमता असते. लॅपरोस्कोपिक कोलेसिस्टेक्टोमी, एक कमीतकमी हल्ल्याची प्रक्रिया, पारंपारिक खुल्या शस्त्रक्रियेच्या तुलनेत लवकर बरे होण्यास मदत करते तसेच यामुळे होणारे जखमांचे प्रमाणे देखील कमी असते.

ओटीपोटात दुखणे, मळमळ, उलट्या आणि कावीळ यासारखी लक्षणं अनुभवणाऱ्या व्यक्तींनी त्वरीत वैद्यकीय तपासणी करणे महत्त्वाचे आहे. निदानाकरिता रक्त कार्य, अल्ट्रासाऊंड, सीटी स्कॅन किंवा एमआरआय सारख्या इमेजिंग चाचण्यांचा समावेश होतो.

शेवटी, उपचार न केलेले पित्ताशयातील खडे आरोग्य आणि कल्याणासाठी महत्त्वपूर्ण धोके देतात. वेळेवर हस्तक्षेपाचे महत्त्व समजून घेणे, पित्ताशय काढून टाकण्याबद्दलचे गैरसमज दूर करणे आणि योग्य वैद्यकीय काळजी घेणे ही अशी परिस्थिती प्रभावीपणे व्यवस्थापित करण्यासाठी आवश्यक आहे.